دكتر محمدرضا وفا، متخصص تغذيه شما را با برخي از اين خطرات آشنا مي كند تا قابلمه هاي سالم را بهتر بشناسيد و ظروف مناسب تري را براي پخت و پز تهيه كنيد تا غذاهاي سالم تري بپزيد.
يكي از ظروفي كه بيشتر خانم ها هر روز به نوعي با آن سروكار دارند، قابلمه است. اين روزها قابلمه ها از نظر شكل، رنگ و طرح تنوع زيادي دارند و به راحتي با ساير لوازم آشپزخانه ست مي شوند. اما جدا از هماهنگي، بهتر است به سلامت قابلمه ها هم توجه كنيد. گروهي از قابلمه ها براي سلامت شما مضر هستند كه بهتر است آنها را بشناسيد. دكتر محمدرضا وفا، متخصص تغذيه شما را با برخي از اين خطرات آشنا مي كند تا قابلمه هاي سالم را بهتر بشناسيد و ظروف مناسب تري را براي پخت و پز تهيه كنيد تا غذاهاي سالم تري بپزيد.
قابلمه هاي تفلون
در گذشته طرفداران زيادي داشتند اما بعد از اينكه اما و اگرهايي در مورد سرطان زا بودن اين قابلمه ها به گوش رسيد، محبوبيت شان حسابي كاهش يافت. اين قابلمه ها از نظر اندازه و رنگ تنوع زيادي دارند؛ به همين دليل هنوز هم بعضي از خانم ها به اين قابلمه ها علاقه نشان مي دهند.
كار كردن با اين قابلمه ها بسيار راحت است، غذا به راحتي از كف آنها جدا مي شود و البته شستشو و تميز كردن شان هم براي خانم ها دردسري ايجاد نمي كند. از ديگر مزيت هاي قابلمه هاي تفلون اين است كه وزن سبكي دارند.
نظر كارشناس: قابلمه هاي تفلون در مقايسه با قابلمه هاي استيل، آلومينيومي و ظروف پيركس انتخاب هاي مطمئني محسوب نمي شوند. از سوي ديگر بعضي مردم بعد از اينكه مي بينند كف نچسب قابلمه هاي تفلون در اثر استفاده نامناسب خراب شده، با مراجعه به مراكزي اين قابلمه ها را دوباره بازسازي مي كنند اما بازسازي تفلون ايمني چنداني ندارد و قابلمه مانند روز اول نمي شود. از اين رو توصيه مي شود بعد از ايجاد خراش هايي هر چند كوچك، از پخت غذا در قابلمه هاي تفلون خودداري كنيد چون از راه اين خراشيدگي املاح شيميايي به غذاها وارد شده و مشكلاتي ايجاد مي كنند و حتي مي توانند سرطان زا باشند.
قابلمه هاي استيل
اين قابلمه ها بيشتر براي پخت انواع خورش و غذاهاي آبدار مناسبند. با اين وجود بعضي از توليدكنندگان ادعا مي كنند كه مي توانيد برنج يا حتي ماكاروني را هم در اين قابلمه ها بپزيد و حتي ته ديگ هم داشته باشيد. نكته مهم هنگام استفاده از قابلمه هاي استيل تنظيم درجه حرارت است.
اگر عجله نكنيد و با حوصله شعله گاز را در حد كم نگه داريد نتيجه كارتان خوب مي شود. با اين وجود اگر غذاي شما ته گرفت و قابلمه تغيير رنگ داد با كمي سركه مي توانيد آن را مثل روز اولش تميز كنيد. در مجموع قابلمه هاي راحت و مناسبي هستند كه بهتر است هر خانمي در آشپزخانه اش حتماً از آنها داشته باشد.
نظر كارشناس: اين قابلمه ها در گروه سالم ترين قابلمه ها قرار مي گيرند و مصرف كنندگان مي توانند با خيال راحت و بدون نگراني از بابت ورود املاح و تركيبات شيميايي به درون غذا، از اين قابلمه ها استفاده كنند.
قابلمه هاي چدني
رقيب اصلي قابلمه هاي تفلون هستند كه چند سالي است نام آنها را زياد مي شنويم. از جمله ويژگي هاي قابلمه چدني اين است كه حرارت به طور يكنواخت در همه جاي ظرف پخش مي شود و غذا را به مدت بيشتري گرم نگه مي دارد. علاوه بر اين قابلمه هاي چدني مقاومت زيادي دارند، لب پر نمي شوند و رنگ شان از بين نمي رود. عيب بزرگ قابلمه هاي چدني اين است كه وزن زيادي دارند و ممكن است هنگام پخت بعضي از غذاها، به ويژه صاف كردن برنج استفاده از آنها دشوار باشد. قابلمه هاي چدني هم نچسب هستند و هنگام سرخ كردن مواد غذايي در اين ظروف نيازي نيست مقدار زيادي روغن استفاده كنيد. حتي براي پخت غذا در فر هم مناسب هستند. بهتر است هنگام استفاده از قابلمه هاي چدني هميشه از حرارت كم تا متوسط استفاده كنيد. رنگ بدنه بيشتر قابلمه هاي چدني هميشه از حرارت كم تا متوسط استفاده كنيد. رنگ بدنه بيشتر قابلمه هاي چدني مشكي است و در مقايسه با انواع تفلون تنوع رنگ كمتري دارند.
نظر كارشناس: اين ظروف از آلياژي ساخته شده اند كه شامل آهن و كربن است. اگر به مدت طولاني از اين قابلمه ها استفاده شود شايد خطرهايي به همراه داشته باشد. به هر حال، در مقايسه با قابلمه هاي تفلون انتخاب مناسب تري است در مقايسه با قابلمه هاي استيل، آلومينيومي و پيركس از سلامت پايين تري برخوردار است.
قابلمه هاي لعابي
بيشتر براي طبخ غذهاي آبدار به كار مي روند و نمي توانيد داخل اين قابلمه ها برنج بپزيد يا حتي غذاهاي جامد را دوباره گرم كنيد. اين قابلمه ها را در اندازه هاي مختلف با قيمتي مناسب تهيه كرده و از آنها براي نگهداري غذا در يخچال يا پخت انواع سوپ و خوراك هاي مايع در حجم كم استفاده كنيد. علاوه بر اين طرح هاي متنوعي دارند و حتي برخي از نمونه هايشان با در شيشه اي طراحي شده اند.
نظر كارشناس: در اين قابلمه ها هم تركيبات شيميايي وجود دارد. روكش آنها به مرور زمان از بين مي روند و لعاب وارد خوراك ها مي شود. اگر اين قابلمه ها در معرض غذاهايي با PH اسيدي يا قليايي باشند واكنش هاي شيميايي سريع تر شده و آسيب هايي را ايجاد مي كند.
ظروف پيركس
اختراع ظروف شيشه اي پيركس در دوران توماس اديسون ريشه دارد. اديسون براي اختراع لامپ، شيشه اي لازم داشته كه در برابر حرارت مقاوم. باشد. شركتي كه اين شيشه را براي اديسون ابداع كرد چندي بعد ظروف شيشه اي با نام پيركس را به بازار جهاني عرضه كرد و بدين ترتيب قابلمه هاي شيشه اي روانه بازار شدند.
ظروف شيشه اي پيركس اين قابليت را دارند كه آنها را روي گاز، در فر يا مايكروفر قرار دهيد؛ ضمن اينكه ظاهرشان زيبا و شفاف است و مي توانيد با همان ظرف، غذا را سرو كنيد.
نظر كارشناس: در دسته ظروف سالم قرار مي گيرند و استفاده از اين ظروف براي سلامتي ما خطري ندارد و هيچ گونه ماده شيميايي از راه پيركس هاي مقاوم وارد بدن نمي شود. بنابراين توصيه مي شود براي پخت و پز از اين ظروف بيشتر استفاده كنيد.
قابلمه هاي سنتي
قابلمه هايي از جنس مس و روي در اين دسته قرار مي گيرند. در زمان مادربزرگ هاي ما استفاده از اين قابلمه ها كاربرد زيادي داشت و هنوز هم به دليل اينكه قابلمه هاي رويي كه به آنها روحي هم مي گويند به دليل قيمت ارزان مورد توجه بعضي از مردم قرار مي گيرند. اين قابلمه ها اندازه متنوعي دارند و سبك هستند.
نظر كارشناس: در اين قابلمه ها هم مشكل ورود املاح مس و روي به خوراك ها وجود دارد بهتر است به طور مداوم و طولاني مدتي از آنها استفاده نشود.
ماهيتابه هاي رژيمي
ماهيتابه هاي دردار مستطيلي شكلي هستند كه به طور حتم نام شان به گوش تان خورده است. مهمترين ويژگي اين قابلمه ها اين است كه غذا را با مقدار كمي روغن براي شما سرخ مي كنند، به همين دليل با كمك اين ماهيتابه ها غذاي سالمي مي خوريد. ضمن اينكه براي پخت سبزيجات با مقدار كمي آب مي توانيد از اين ماهيتابه هاي دردار كمك بگيريد. در مجموع اگر از آنها درست استفاده كنيد براي سلامتي تان ضرري ندارند.
نظر كارشناس: پوشش داخلي اين قابلمه از جنس تفلون است و در صورت ايجاد خراش در سطح قابلمه بهتر است آن را كنار بگذاريد چون در اين صورت سلامتي شما به خطر مي افتد.
صرف نظر از اين قضيه، به دليل اينكه در اين ماهيتابه ها بسته مي شود، مقدار اكسيژن اطراف مواد غذايي كاهش يافته و فشار داخل قابلمه بيشتر مي شود. در چنين شرايطي زمان پخت كاهش مي يابد. اگر هم شعله گاز كم باشد خوراك حالت سرخ كرده مطلوبي پيدا مي كند و نيازي به استفاده زياد از روغن نيست. بنابراين اين ماهيتابه ها از اين نظر برتري دارند كه چربي كمتري به بدن مي رسانند و سبب اضافه وزن و چاقي نمي شوند. به ويژه افرادي كه به غذاهاي چرب علاقه دارند با استفاده از اين ظروف غذاهاي سالم تري به بدن شان مي رسانند.
زودپز، آرام پز و بخارپز
خيلي از خانم هاي شاغل كه براي آشپزي و به ويژه پخت غذاهاي سنتي زمان كافي ندارند، از طرفداران «زودپز» هستند. جدا از اين زودپز يك وسيله كاربردي در آشپزخانه است كه با كاهش زمان پخت، در مصرف گاز و وقت صرفه جويي مي كند و در مدت كوتاه تر غذايي كاملاً پخته و جاافتاده را تحويل تان مي دهد. اين وسيله در مقايسه با مايكروويو مشكوك به سرطان زا بودن نيست و درصد بيشتري از ويتامين هاي غذا را حفظ مي كند. براي تهيه تمام غذاها از انواع گوشت و مرغ گرفته تا سوپ و سبزيجات مي توانيد از اين ديگ مكانيكي استفاده كنيد و آشپزي را سريع، متنوع و با صرفه تر پيش ببريد. سرويس قابلمه
آرام پز هم براي خانم هاي شاغل كاربرد دارد. مي توانند شب مواد غذايي را داخل آن بريزند و صبح روز بعد غذاي آماده اي براي ناهار يا شام خانواده داشته باشند. بخارپز هم دستگاه برقي ديگري است كه شما را به مصرف غذاهاي سالم و بدون روغن تشويق مي كند.
نظر كارشناس: مهمترين عاملي كه ارزش مواد غذايي را كاهش مي دهد حرارت، نور و اكسيژن است. در زودپز، بخارپز و آرام پز وقتي در ظرف را مي بنديم، عامل اكسيژن را از مواد غذايي دور مي كنيم و اين اتفاق بيشتر در آرام پز و زودپز رخ مي دهد.
زنبيل